مرآت الاحوال جهان‌نما (کتاب)

مرآت الاحوال جهان‌نما
اطلاعات کتاب
نویسنده آقا احمد کرمانشاهی
تاریخ نگارش ۱۲۲۵ق
موضوع سفرنامه
زبان فارسی
مجموعه دو جلد
اطلاعات نشر
ناشر امیرکبیر
تاریخ نشر ۱۳۶۹ش

مِرْآتُ الْاَحوالِ جَهان‌ْنَما کتابی به زبان فارسی در دو جلد، نوشته آقا احمد کرمانشاهی (متوفای ۱۲۳۵ق). این کتاب، سفرنامه مفصل مؤلف به شهرهای ایران، عراق و هند بوده و در تاریخ ۱۲۲۵ق آن را تألیف کرده است. وی در نگارش این اثر، متأثر از شیوه نگارش دوست خویش، عبداللطیف شوشتری در کتاب «تحفة العالم» و میرزا ابوطالب خان در کتاب «مسیر طالبی» بوده و در آن درباره مسائل مختلفی از اوضاع و احوال شهرها و شرح حال علما و دانشمندان آن‌ شهرها سخن گفته است.

مؤلف

نوشتار اصلی: آقا احمد کرمانشاهی

سیداحمد بن محمد علی بهبهانی (۱۱۹۱-۱۲۳۵ق/ ۱۱۵۶-۱۱۹۸ش)، مشهور به آقا احمد کرمانشاهی، عالم شیعه قرن ۱۳ق و از خاندان وحید بهبهانی (آل آقا) است. وی علاوه بر مقام علمی و تألیفاتش، به دلیل سیر و سیاحتش در ایران، عراق و هند و نگارش خاطراتش، جایگاه ویژه‌ای دارد. کتاب مرآت الاحوال مهم‌ترین کتاب اوست.

محتوا

کتاب در چهار بخش و یک خاتمه تدوین یافته است:

  • بخش نخست: شرح حال خاندان مجلسی و وحید بهبهانی که در اصل شرح و تکمیل رساله خاندان علامه مجلسی از میرزا حیدرعلی مجلسی (تألیف ۱۱۹۴ق) است.
  • بخش دوم: شرح حال خود مؤلف و سفرنامه اوست که در آن خاطرات تحصیل و مسافرت به شهرهای گوناگون ایران و عراق را آورده و تا آغاز ورود به بمبئی ادامه دارد.
  • بخش سوم: شرح سفر به هند است که از شهرهای مختلف و حالات خود در این سفر گفته است. خاتمه این بخش، درباره تألیفات نویسنده و اجازاتی است که علما به او داده‌اند.
  • بخش پایانی کتاب یا مقصد سوم: احوال شاهان فرنگستان است که در ضمن آن از کشورهای اروپایی، آمریکایی و آفریقایی، آگاهی‌هایی به خواننده می‌دهد. مقام سوم این بخش هم مربوط به انگلیس و کمپانی هند شرقی است که شرح چگونگی حکومت انگلیسی‌ها در هند را بیان می‌کند.
  • خاتمه کتاب، نصایحی از ملوک و غیر ملوک است که به رخدادهای عصر صفوی و نادری هم اشاره کرده است.

نام کتاب و ویژگی‌ها

نام کتاب، «مرآة الاحوال جهان‌نما» است که نشان از قصد و رغبت نویسنده به سفر و گشت‌وگذار به همه عالَم دارد، اما گویا مشکلات زمان و کوتاهی عمر به او این مجال را نمی‌دهد. وی متأثر از شیوه نگارش دو کتاب «مسیر طالبی» نوشته میرزا ابوطالب‌خان و «تحفة العالم» از عبداللطیف شوشتری، مرآت الاحوال را نگاشته است.

آقا احمد کرمانشاهی با ریزبینی و دقت، مشاهدات خود را توصیف کرده و حتی از طبیعت هر منطقه و عجائب خلقت آن، جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی و روان‌شناسی اجتماعی و اخلاق و سنن هر قوم سخن می‌گوید. او در شرح اقامتش در هند، به سلطه استعمار انگلیس پرداخته و تاریخ انگلیس و شیوه زمامداری و حکمرانی آنان را نیز تبیین می‌کند.

مرآت الاحوال، چاپ انصاریان

نسخه‌ها و چاپ

در مقدمه کتاب، از چهار نسخه نام برده شده است:

برخی چاپ‌ها هم از این قرار است:

  1. مرآت الاحوال جهان نما به انضمام انساب خاندان مجلسی، بامقدمه‌ و تصحیح‌ و حواشی‌ به‌اهتمام‌ علی دوانی، امیرکبیر، چاپ اول، تهران، ۱۳۶۹ش.، ۲ جلد.
  2. مرآت الاحوال جهان نما، تحقیق از مؤسسه علامه مجدد وحید بهبهانی، انصاریان، چاپ اول، قم، خرداد ۱۳۷۳ش.، ۲ جلد.

پانویس

  1. کرمانشاهی، مرآت الاحوال، ۱۳۷۳ش، ج۱، مقدمه کتاب.
  2. جعفریان، درباره مرآت الاحوال جهان‌نما، ۱۳۷۳ش.
  3. کرمانشاهی، مرآت الاحوال، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۹.
  4. جعفریان، درباره مرآت الاحوال جهان‌نما، ۱۳۷۳ش.
  5. کرمانشاهی، مرآت الاحوال، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص ۹ و ۱۰.
  6. کرمانشاهی، مرآت الاحوال، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۱۸.
  7. ، بنیاد محقق طباطبایی.

منابع

  • جعفریان، رسول، ، آینه پژوهش، مرداد و شهریور ۱۳۷۳، شماره ۲۶.
  • کرمانشاهی، احمد، مرآت الاحوال جهان‌نما، قم انصاریان، ۱۳۷۳ش.
  • مرآت الاحوال جهان‌نما، بنیاد محقق طباطبایی، تاریخ بازدید: ۲۷ آبان ۱۳۹۹ش.

پیوند به بیرون